Programi: Europa dhe Kaukazi Jugor

Një seri e Dialogjeve Konsultative të Mediave (DKM) të thirrura nga Iniciativa për Ndryshim Paqësor (PCi) gjatë dy viteve të kaluara, kanë identifikuar disa fusha të nevojave të përbashkëta në hapësirat mediatike të Kosovës dhe të Serbisë. Sfidat janë të thella dhe thelbësore. Problemet strukturore – si mjedisi i vështirë financiar dhe mungesa e mëpastajmë e resurseve – nuk mund të adresohen brenda natës. Megjithatë, ka hapa të ndryshëm që mund të ndërmerren menjëherë, për t’i bërë resurset ekzistuese të shkojnë më tej dhe t’i pajisin mediat me aftësitë e nevojshme për mjedisin bashkëkohor mediatik.

Kjo përfshin:

1. Qasjet që orientohen kah partneriteti
2. Ndërtimin e besimit nëpërmjet vetërregullimit
3. Zhvillimin e aftësive të reja
4. Të folurit me një zë të përbashkët

Qasjet që orientohen kah partneriteti

Realiteti me të cilin përballen mediat në Kosovë, në Serbi dhe gjetiu në Ballkanin Perëndimor kërkon një qasje të orientuar kah partneriteti që i zbeh disa nga sfidat themelore me të cilat përballen ato sa i përket resurseve të kufizuara. Megjithatë, bashkëpunimi ndërmjet gazetarëve dhe mediave në Kosovë dhe në Serbi nuk është praktikë e rëndomtë. Përveç kontakteve sporadike (zakonisht në ngjarje që lidhen me media), nuk ka asnjë qasje sistematike për ndërtimin e partneriteteve që janë me dobi të ndërsjellë dhe janë të qëndrueshme.

Qëllimi i këtyre partneriteteve është i trefishtë, përkatësisht:

1. Zgjerimi i mbulimit – mbulimi i më shumë çështjeve;
2. Thellimi i mbulimit – inkorporohen më shumë perspektiva dhe resurse;
3. Zgjerimi i shtrirjes – më shumë platforma në një zonë më të gjerë gjeografike dhe të gjuhës së parë që e riprodhojnë përmbajtjen.

Ekzistojnë modele dhe strategji të ndryshme se si mund të ndiqen partneritete të tilla. Aty mund të përfshihet shkëmbimi i materialeve në audio, video ose të shkruara ose i personelit, ose mund të jetë bashkë-prodhimi ose shfrytëzimi i përbashkët e përmbajtjes. Ndonëse ka shembuj pozitivë të një partneriteti të tillë, ato shpesh janë ad hoc dhe varen nga lidhjet personale mes redaktorëve/menaxhmentit të mediave. Ata po ashtu priren të fokusohen në storiet që kanë në qendër zhvillimet politike kundrejt storieve që kanë në qendër njeriun.[1]

Për të ilustruar se si mund të strukturohen partneritete të tilla, merrni parasysh sa vijon:

1. Shfrytëzimi i përbashkët i përmbajtjes, i materialeve në video/audio dhe i fotografive;
2. Bashkë-prodhimet, sidomos për storiet e reportazhet komplekse multimediale;
3. Shkëmbimi i informacionit, sidomos në situata krize;
4. Kontrolli i përbashkët i fakteve të të dhënave dhe i tregimeve.

Ekzistojnë disa fusha të tjera ku mund të zhvillohet një bashkëpunim i tillë sistematik, duke përfshirë mes tjerasht edhe:

1. Shkëmbimet dhe/ose pritjet e gazetarëve;
2. Bursat – të ngjashme me shkrimtarët në programet e qëndrimit;
3. Programet e punës praktike dhe të trajnimit në punë për gazetarët;
4. Përpjekjet e përbashkëta për të identifikuar ‘lajmet e rreme’ dhe ndikimet e jashtme (Sistemi i Paralajmërimit të Dezinformimit).

Ndërtimin e besimit nëpërmjet vetërregullimit

Mediat e shkruara (dhe disa portale online) në Kosovë dhe në Serbi hyjnë nën kujdesin e Këshillave të Shtypit, që janë organe vetërregulluese që punojnë sipas kodeve etike dhe udhëzimeve profesionale të bazuara në standardet e BE-së. Këshillat e Shtypit të Serbisë dhe të Kosovës, të dy sosh janë të përfshirë në Asociacionet Evropiane të Këshillave të Shtypit, por nuk bashkëpunojnë drejtpërdrejt. Duke pasur parasysh çështjet që kanë të bëjnë me gjuhën e urrejtjes dhe raportimin paragjykues në Kosovë dhe në Serbi, bashkëpunimi sistematik mes tyre mund të ketë efekt transformues në marrëdhëniet e tyre.

Bashkëpunimi i tillë mund të përfshijë:

1. Takimet periodike për të mësuar rreth punës dhe kontekstit të njëri-tjetrit;
2. Sigurimin e materialeve si kodet etike në serbisht dhe shqip;
3. Shkëmbimin e njohurive, të përvojave dhe resurseve;
4. Organizimin e mbledhjeve të Komisionit të Përbashkët të Ankesave përkitazi me shkeljet e kodeve. Ai do të organizohej nga Këshilli i Shtypit i Serbisë nëse shkelja është në mediat serbe dhe anasjelltas;
5. Reagimet e përbashkëta dhe mbështetjen publike, veçanërisht kur ankesat miratohen, duke ndërtuar kështu besimin në këtë proces;
6. Ngjarjet e përbashkëta për gazetarët me cak gjuhën e urrejtjes, dezinformimin, etj..

Zhvillimin e aftësive të reja

Mjedisi mediatik po ndryshon me shpejtësi. Ka kërcënime të reja, sidomos në lidhje me dezinformimin, por ka edhe mundësi të reja. Gazetaria bashkëkohore kërkon pa dyshim aftësi të reja, veçanërisht ato që kanë të bëjnë me informata nga burime të hapura (OSINT), mediat sociale dhe analitikën e të dhënave. Megjithatë, mundësitë për zhvillim profesional janë të kufizuara. Gazetarëve u mungon koha dhe resurset për t’i ndërtuar dhe forcuar kapacitetet e tyre, ndërkohë që organet e mediave janë të kufizuara në aftësinë e tyre për të investuar në kapitalin njerëzor. Për të mbetur relevant në një epokë bashkëkohore, gazetarët dhe organet e medias duhet të krijojnë burime miqësore për përdoruesit – të bazuara në përvojën e jetuar – të cilat mund të ndihmojnë në udhëzimin e bashkëmoshatarëve të tyre në punët e tyre të përditshme. Në mënyrë ideale, mundësia për resurse të tilla do të zhvillohej në bashkëpunim me shoqatat përkatëse të gazetarisë dhe me institucionet akademike.

Ekzistojnë po ashtu hendeqe mes brezash që duhet të kapërcehen. Gjersa gjeneratat e vjetra të gazetarëve janë trajnuar në një kontekst tjetër, ku pa dyshim ata ishin me ndërgjegjësim dhe njohuri më të mëdha për çështjet e diversitetit etno-kombëtar, brezat më të rinj të gazetarëve janë rritur në një kontekst disi të më të ndryshëm. Megjithatë, ky grupi i fundit është më i përshtatur me format e tjera të diversitetit dhe tendencat e reja në media. Duke ofruar mundësi për rrjetëzim dhe forma të tjera bashkëpunimi, gazetarët me prejardhje të ndryshme mund të ngrisin në shkallë më të lartë të kuptuarit e tyre dhe të gëzojnë qasje më të madhe në një komunitet të caktuar.

Të folurit me një zë të përbashkët

Gati çdo media profesionale si në Serbi, ashtu edhe në Kosovë po luftojnë për mbijetesë. Për shkak të tkurrjes së shumave dhe ndryshimit të prioriteteve të donatorëve, shumë media profesionale janë regjistruar si organizata të shoqërisë civile për të përmirësuar mundësinë e tyre për të drejta ligjore. Mediat e tjera profesionale kanë hapur OJQ-të e tyre të cilat mund të aplikojnë për financim. Thirrjet për propozime priren të jenë jashtëzakonisht të ndërlikuara, shpesh deri në atë masë sa që mediave të vogla u mungon kapaciteti për të aplikuar ose për t’i përmbushur kërkesat ligjore.

Rritja e vetëdijësimit brenda komunitetit të donatorëve për çështje të tilla do të kërkojë që mediat në Kosovë, në Serbi dhe në Ballkanin Perëndimor të angazhohen në avokim të përbashkët. Duke folur me një zë të përbashkët, mediat si entitete mund të dërgojnë një mesazh të fuqishëm dhe konstruktiv për nevojat e tyre specifike. Një avokim i tillë do të fokusohej edhe në mjetet e shpërndarjes, duke përfshirë mënyrën se si të shkohet përtej modelit klasik të ndërmjetësimit që do të thotë se shumë fonde nuk shkojnë drejtpërdrejt tek përfituesit.

Një avokim i tillë i përbashkët do të përforconte edhe rëndësinë e kushtëzimit të lirisë së medias në rrugën drejt anëtarësimit në BE. Ai do të fokusohej në çështjet e transparencës financiare dhe pronësore brenda mediave të Kosovës dhe të Serbisë, ndërkohë që do të nënvizonte rëndësinë e sigurisë së gazetarëve dhe aftësinë e tyre për të vepruar në një kontekst pa ndërhyrje politike. Për më tepër, ai do të nënvizonte rolin jetik që luan media në mbështetjen e demokracisë dhe të sundimit të ligjit. Duke tërhequr vëmendjen mbi çështje specifike, media e lirë është një pjesë qenësore e llogaridhënies dhe e transparencës, gjersa përcjellë shqetësimet dhe nevojat e qytetarëve.

[1]Në secilën nga tetë DKM-të, mungesa e storieve të tilla ka dalw si diçka që u mungon shumë mediave si në Kosovë, ashtu edhe në Serbi. Bazuar në idetë e lansuara në DKM-të, PCi prezantoi një çmim special për përmbajtje të tilla mediatike dhe dha një çmim vjetor për dy vjet radhazi.